Augùrios befulanos de un'imballadore precàriu de nèula

de Maurìtziu Sale

Deretos Moju Manuli, gràfica Bakis Mùrgia.
«A Moju Manuli e a totu sos chi sunt galu gherrende pro unu bìculu de umanidade reconnota».

Annu betzu, est tempus de...

...resocontos consuntivos e bilantzos preventivos. Sos primos si nche papant sos segundos e custos ant a èssere fortunados si sos primos fiant onestos;

...giudìtzios sena pregiuditziales pro sos diversamente onestos, ca lis dìamus dèvere cuntzèdere sa proa de sa sìndria;

...prus Magna Carta e prus pagu magna magna;

...prus Istadu Sotziale e prus pagu istados asotziales in sos sitos sotziales;

...una lege eletorale cun sas preferèntzias e mancari sena prefeRenzi;

...un'Antimàfia non naro meda, ma agigu prus credìbile de s'Antimatèria;

Obama contra a sa Rùssia, Trump contra a sa Tzina. Ite b'at a acontèssere?

de Màuru Piredda

Deretos Getty. Url imàgine

S'espulsione de 35 funtzionàrios russos operantes in sos Istados unidos, acusados dae s'amministratzione Obama de àere interferidu in sas eletziones presidentziales de s'atòngiu, nch'est colada in sos mèdios de informatzione comente una torrada a sas cuntierras de sa gherra frita. «Apo emìtidu un'òrdine esecutivu – sunt sos faeddos de su presidente publicados eris in su situ de sa Domo arva – chi previdet autoridade prus manna pro rispòndere a unas cantas atziones informàticas». «Santzionados» finamentas su Gru (servìtziu de informatziones pro sas fortzas armadas russas) e su Fsb (erede de su Kgb). «Custas atziones – at annantu Obama – non sunt sa risposta definitiva a sas atividades agressivas de sa Rùssia. Amus a sighire cun àteras atziones seberende cando e in ue, ma unas cantas no las amus a publitzizare».

Telegram in sardu: oe si podet

de Maurìtziu Sale

Telegram, su servìtziu de sa Telegram LLC de messagìstica in tempus reale, basadu subra de sas nues virtuales e sena perunu iscopu lucrativu, dae oe b'at a èssere fintzas in Sardu. Unu programma lìberu e multi-prataforma, in donu pro chie si siat e pro ite si siat si chèrgiat impreare. Est a nàrrere pro impreu personale o cummertziale. Si bi podet cuncambiare messàgios iscritos e vocales, fotografias, vìdeos e cale si siat àtera genia de documentu informàticu.

Meningite: sos sìntomos, sa cura e àteru

de Maurìtziu Sale

Deretos Pinterest  URL imàgine 

Sa maistra chi est morta gianteris, in Roma, est morta de meningite, eja. Non fiat originada però dae su batèriu meningococu (neisseria meningitidis), ma dae su escherìchia coli e non fiat contagiosa. Non b'at allarme perunu de epidemia comente imbetzes aiant tituladu unos cantos giornales. Sos sìntomos de su contàgiu dae meningococu sunt: ateteramentu a banda de palas de su tzugru (rigor nucalis); caentura; dolore de conca; pilisu generale e cònios; mancamentu de cussèntzia e convulsiones. A oe paret chi s'ùnica cura segura siat petzi preventiva cun sos vatzinos racumandados a livellu internatzionale. Cura chi sos guvernos diant dèvere impònnere a òbligu in sas àreas geogràficas interessadas dae su contàgiu, si sos casos nche barigarent sos 10 cada 100mìgia abitantes in su giru de tres meses.

Sìria: acabbadu su fogu?

de Maurìtziu Sale

Deretos ANSA/AP URL imàgine 

«S'operatzione pro nche retirare sos militzianos dae Ḥalab (Alepu in SRD) nch'est concruida e at fraigadu sas cunditziones pro pòdere cumintzare sas tratativas cuncretas pro unu tregu totale in Sìria»: l'at decraradu su ministru russu de sa Defensa Serghiei Shoigu in un'addòbiu cun Putin. Addòbiu registradu e trasmìtidu in sa TV de istadu unos cantos minutos in antis de sa cunferèntzia istampa annuale in dereta de su presidente russu. «S'operatzione - at naradu Shoigu - est andada a dae in antis sighende s'òrdine preistabilidu in pare cun sos collegas turcos e iranianos. Como devet cumintzare sa de duas tapas:serrare sos interventos armados. A bisu meu - at agiuntu su ministru - nche semus a curtzu meda a tzelare su fogu in territòriu sirianu».

Casteddu-Sassuolo 4-3 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Su Casteddu, cun sa vitòria de oe, nch'istèsiat, nessi pro su momentu, sos pantasmas de sa crisi. Sos sardos nde retzint tres dae sos nieddu-birdes, ma resessent a nde fàghere bator. Mèritu fintzas de s'òmine in prus a pustis de s'espulsione de Pellegrini.

Sa Tzina atoghende in s'incuinamentu

de Lisandru Beccu

Deretos Afp/Getty. Url imàgine

Sa situatzione est foras de controllu. S'incuinamentu de s'àera, in Tzina, nch'est cròmpidu a livellos insustenìbiles. Su guvernu at detzisu de arressare totu sos mezos de trasportu e de tancare iscolas e fàbricas. Semus arribados a su puntu chi nemos in s'ortu podet allùghere unu fogu minore pro arrustire unu bìculu de petza.

Sa faina est grae meda e sas cunsighèntzias sunt làdinas mescamente in contu de salude. «Sos tzinesos sunt paghende sos dannos de sos vìtzios de una generatzione intrea chi at pensadu petzi a s'isvilupu e no a s'ambiente» at naradu Bernhard Schwartlande de s'Organizatzione mundiale de sa salude.

Sa manu como colat a su guvernu chi at a dèvere atuare interventos prus profetosos pro nch'acorrare su problema. Disinnos de pranificare pompiende a su benidore e chi no ant a pòdere interessare petzi su minimòngiu de su tràficu o s'atividade de sas fàbricas.

Acrilammide in sa patata frissa: sa chirca de s'Istùdiu Abr

de Lisandru Beccu

Cada tantu càpitat a totus de èssere licàngios e de disigiare unu pachete de patata frissa in sacheddu. Sa chi s'agatat in totu sas butegas de alimentares e chi, a bias, est aromatizada cun sa chibudda, cun sa pàprica o cun su romasinu. Alimentos chi diant chèrrere consumados sena nde fàghere abusu.

25 annos de lìteras a sos tres res

de Lisandru Beccu

Deretos Papiros

Nch'est cròmpidu a unu cuartu de sèculu su cuncursu in sardu pro pitzinnos de sas iscolas elementares Iscrie una lìtera a sos Tres Res. Sas binti lìteras prus curioseddas las at a publicare in unu libru s'editore nugoresu Papiros.

Temporadas mannas intre oe e martis

de Lisandru Beccu

Dae custa note finas a martis sa Sardigna at a èssere interessada dae una perturbatzione extra-tropicale, chi est giai ativa in su Mediterràneu otzidentale. S'intensidade at a crèschere finas a cras e at a interessare totu s'ìsula. Sos setores orientale e meridionale ant a èssere sos prus espostos a sas temporadas e a s'abba. Si prevident cumulados mannos meda. Fintzas su mare at crèschere s'intensidade sua. Sos fenòmenos ant a menguare dae martis.

Empoli-Casteddu 2-0 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Su Casteddu cheret sos tres puntos, mescamente a pustis de sa derrota in domo contra a su Napoli. Sa partida contra a sos toscanos est de importu, ca rapresentat unu disafiu pro otènnere puntos ùtiles a si sarvare. Intre sas duas iscuadras b'at ùndighi puntos de diferèntzia. Ambas iscuadras, in sas ùrtimas chimbe partidas, ant conchistadu petzi bator puntos.

KLM arribat a Sardigna. Collegamentu cun Amsterdam

de Lisandru Beccu

KLM at a istèrrere sas alas fintzas in sa pista de s'aeroportu de Su Masu. Sa cumpangia olandesa at a connètere s'aeroportu casteddaju cun Àmsterdam. Dae su 22 de abrile, cada sàbadu, s'aeroportu sardu at a èssere collegadu cun su de Schiphol. Posca, dae su 9 de trìulas a su 3 de cabudanni, sa frecuèntzia at a crèschere e s'at a pòdere biagiare cada die. Sas destinatziones de s'aeroportu de Su Masu sighint a crèschere, mescamente pro su chi pertocat sas rotas internatzionales. S'aèreu chi at a praticare sa lìnia at a èssere unu Embraer de 100 postos.

El Salto, su brincu de s'informatzione crìtica in s'istadu ispagnolu

de Màuru Piredda

«Nos narant: cumpeti, est sa lògica de su mercadu. Rispondimus: cooperamus, funtzionamus de àtera manera». Gasi comintzat su manifestu, iscritu in castillianu e in galitzianu, chi agatamus in s'indiritzu saltamos.net. Ma custu brincu, ite est? Sa de su mensile “El Salto” est una proposta editoriale noa chi, in s'istadu ispagnolu, est essida a campu gràtzias a s'idea de “Diagonal”, bindighinale chi eris at pùblicadu s'ùrtimu nùmeru suo (su de 284, a pustis de 12 annos de informatzione «crìtica e indipendente, sena diretore nen cabos»). In pare cun Diagonal b'at una bintina de àteros «progetos comunicativos de totu s'istadu» pro donare a sos letores «unu mèdiu nou in su 2017».

Casteddu-Napoli 0-5 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Una partida bastante difìtzile sa de oe in su Santu Elia. Su Napoli non perdet dae su 28 de santugaine (2-1 in Torinu contra a sa Juventus). Sos partenopeos non cherent pèrdere su cuntatu dae sa Roma e dae su Milan, ambos in segunda positzione in classìfica. Su Casteddu, imbetzes, arribat dae su parègiu de Pescara. Duos puntos pèrdidos a su de 92 minutos.

Bulgaria: trenu deràlliat e esplodet. Nessi 4 mortos.

de Lisandru Beccu

Deretos AP. Url imàgine

Custu mangianu a sas 5:30 (oràriu locale) unu trenu, chi fiat carrende Gpl, est esplosu a curtzu a s'istatzione de Hitrino (bidda de 800 ànimas), in su nord-est de sa Bulgaria. Bator persones, pro seguru, sunt mortas. Una bintina, imbetzes, nche sunt in s'ospidale cun ustiones graes.

Su trenu fiat carrende binti serbatojos de propilene e bator de butanu cando est acontèssidu su deralliamentu. Sos ùrtimos duos vagones ant corfadu sa lìnia elètrica e s'esplosione est istada inevitàbile. Sa detonatzione at fintzas cajonadu dannos a sos palatzos a curtzu e nch'at derrutu s'istatzione. In s'àrea sunt operende sos pompieris chi sunt fintzas averguende sa presèntzia de àteros iscampados.

Unu pùngiu de nughe cada die pro bìvere mègius

de Lisandru Beccu

Un'istùdiu de s'Imperial College de Londra e de s'Universidade norvegesa de Sièntzia e tecnologia at ammustradu sas propiedades salutìsticas de sa nughe. Sas persones chi papant nessi 20 grammos de nughe cada die ant un'arriscu prus bassu de isvilupare maladias cardìacas e tumores.

Un'annu in pare cun bois

de Mamaliu Pibesa

365 dies a oe naschiat sa gazeta. A pustis de 737 artìculos, 738 cun custu, semus galu inoghe, in pare cun bois, pro bos contare sa Sardigna e su mundu. Traguardu chi amus segudadu gràtzias a totu sos letores chi, die cun die, sèberant s'informatzione de custu giornale lìberu.

Bos amus contadu de isport, de polìtica, de economia, de gherras, de povertade, de salude e de ambiente, semper cun àstula crìtica e obietiva, tratende temas de importu, locales e internatzionales. L'amus fatu impreende petzi sa limba nostra.

Pro sa prima borta unu notitziàriu in sardu at tratadu sas primàrias americanas, at fatu sa crònaca de sos campionados europeos de fùbalu e gasi sighende cun sas previsiones de su tempus, cun sas partidas de su Casteddu, cun su tziclismu e cun sos aprofundimentos polìticos. Sa gazeta at torradu a dare lughe a su giornalismu in sardu e a sa limba sarda matessi.

Amus a sighire custa caminera in pare cun totu sos letores chi nos ant fatu cumpangia, a manu tenta, in custu biàgiu, e cun totu sos chi s'ant a agiùnghere in su benidore.

Gràtzias e...a nos lèghere sanos

S'Indonèsia si torrat a trèmere. Prus de 100 mortos.

de Lisandru Beccu

Deretos Hotli Simanjuntak/EPA. Url imàgine

S'ìsula de Sumatra, in Indonèsia, si nch'est ischidada cun su disisperu e cun su degollu. A sas 6:00 de custu mangianu (oràriu locale) sa terra at trèmidu cajonende prus de 100 mortos. Su bilantzu est galu provisòriu.

Su territòriu interessadu dae s'eventu est su de sa provìntzia indonesiana de Aceh. Sa magnitudo de 6,4 s'est isvilupada dae un'ipo-tzentru a pagu prus o mancu 10 chilòmetros de profundidade. Custa borta, belle gasi, non b'at perìgulu pro tsunami. Sos sucurridores sunt giai operende pro nde bogare sa gente a foras dae sas ruinas.

Sa regione aiat giai connotu disauras prus mannas. Su maremotu de su 2004 aiat mortu belle 250mìgia persones in totu s'àrea de s'otzèanu Patzìficu.

Su “No” sardu a su referendum, Casteddu, su Màrghine e sa Pranàrgia

de Màuru Piredda

Su “No” est majoria. Sos tzitadinos de s'istadu italianu, dae banda de unas cantas prospetivas polìticas diferentes, ant naradu chi sa riforma costitutzionale aprovada dae su Parlamentu no est cosa bona. In Sardigna sos eletores no ant collidu s'apellu de Pìgliaru narende·li chi non fiat credìbile cando naraiat chi sas dispositziones noas non podiant menguare s'autonomia sarda. Su datu sardu nche bàrigat finamentas su de sas àteras regiones e custu lu dêt àere cumpresu finamentas Bustianu Cumpostu chi, finas a s'ùrtimu naraiat de non pigare parte a sa “cramada italiana”. Chie at pèrdidu in Sardigna, prus chi no in Itàlia, est craru, duncas. Ma chie est chi at bìnchidu? 

Pescara-Casteddu 1-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Su Casteddu, a pustis de sa derrota in Copa Itàlia contra a sa Sampdoria, torrat a mòvere in campionadu. Sa trasferta de oe pertocat su Pescara chi mèrcuris, in Copa, at retzidu tres gol dae s'Atalanta e at saludadu sa cumpetitzione. Sos abrutzesos, ocannu, no ant bìnchidu mai in s'istàdiu de domo.

Sa protesta Sioux sighit in pare cun sos veteranos

de Lisandru Beccu

Deretos David Goldman, Ap/Ansa. Url imàgine

Mancari sas temperaduras bassas apant batidu fintzas su nie, sas protestas de sos nativos americanos contra a s'oleodotu andant a dae in antis. Dae cras finamentas 2.000 veteranos s'ant a aunire a sas manifestatziones in sustegnu de sos americanos nadios.

Sas protestas intre su Dakota setentrionale e meridionale sunt andende a dae in antis paritzos meses. S'oleodotu minetzat sas faldas acuìferas, sas resursas ìdricas e sos sitos de sa riserva de Standing Rock Sioux. S'infrastrutura, longa pagu prus o mancu 2.047 chilòmetros, diat dèvere trasportare chentinas de mìgias de bariles sa die traessende chimbanta conteas e chimbe istados: Dakota meridionale, Dakota setentrionale, Iowa e Illinois.

Dae su 2025 diesel vietadu in bator tzitades

de Lisandru Beccu

Deretos Simone Ramella. Url imàgine

Sos sìndigos de bator intre sas tzitades prus mannas de su mundu cherent firmare s'impreu de sos motores diesel dae inoghe a deghe annos. Parigi, Madrid, Tzitade de su Mèssicu e Atene cherent punnare a megiorare sa calidade de s'àera e l'ant a fàghere cun sos intzentivos a s'impreu de veìculos alternativos e de bitzicletas.

S'Opec nche crompet a s'acordu pro su preju de su petròliu

de Lisandru Beccu

Sos rapresentantes de sos istados chi faghent parte de s'Organizatzione de sos paisos esportadores de petròliu si sunt imbènnidos in Vienna pro cuntratare sa mèngua de produtzione. Su presidente de s'organizatzione, Mohammed Saleh Al Sada, at annuntziadu chi, dae sa prima die de su 2017, sa produtzione at a minimare de 1,2 milliones de barile sa die. In cabudanni sos istados nche fiant giai cròmpidos a un'acordu pro menguare sa produtzione de 700mìgia bariles sa die.

A pustis de àere annuntziadu sa noa, su preju de su Brent si nch'est artziadu deretu de su 10%, barighende·nche sa cuota de 50 dòllaros a barile.

In sos ùrtimos annos su preju de su petròliu nche fiat caladu meda a cajone de sa detzisione istratègica de s'Aràbia Saudita chi cheriat fàghere resurtare pagu produtivos sos investimentos de sos Iua in s'estratzione cun su sistema de fraturatzione idràulica. Faina in ue si molet sa pedra razola bituminosa (in inglesu Shale e in italianu Scisto. Genia de pedra metamòrfica a pìgias nda) e dae ue si nche bogant su petròliu e àteros minerales.

Sampdoria-Casteddu 3-0 | Copa Itàlia

de Lisandru Beccu

Su de bator turnos de Copa Itàlia nos donat, intre sos àteros, su disafiu intre de sa Sampdoria contra a su Casteddu. Sos giogadores de Marco Giampaolo, tres meses a como, nch'aiant barigadu su turnu contra a su Bassano pro tres gol a zeru. Sos de Rastelli, imbetzes, aiant bìnchidu 5-1 contra a sa Spal.

75 mortos in sa disaura aèrea colombiana

de Lisandru Beccu

Su sìndigu de Medellin at cunfirmadu chi sos mortos de sa disaura acontèssida eris a sas 21:33 (oràriu locale), cando in Sardigna fiant sas tres e mesa de mangianu. S'aèreu, chi fiat biagende dae Santa Cruz de la Sierra (Bolìvia) conca a Medellin (Colòmbia), nch'est rutu in antis de nche cròmpere a s'aeroportu de sa tzitade.

Istiu 2017: Su Masu creschet s'oferta de trasportu

de Lisandru Beccu

In sas chidas coladas Meridiana, Iberia e Ryanair ant annuntziadu chi ant a istèrrere s'oferta issoro dae s'aeroportu de Su Masu. Sas destinatziones ant a èssere ativas dae s'istiu e, pro sos vetores ispagnolu e italianu, sas prenotatziones sunt giai a disponimentu in sos sitos de sas cumpangias.

Fidel, s'omofobia, sa vida de cada die e s'òmine nou

de Màuru Piredda 

Deretos TeleSur. Url imàgine

Pagas oras ebbia nch'at coladu dae s'ùrtimu alenu de Fidel Castro, una intre sas ghias de sa rivolutzione cubana. E, in pare cun sa dispedida sua, in medas nch'ant illiberadu sos “cocodrillos” giornalìsticos càrrigos de giùditzios de valore. De su restu si nch'at mortu un'òmine chi at fatu faeddare, a su matessi tempus (e pro tempus meda), òmines de classes e natziones oprimidas e opressoras. Ma est un'òmine chi at fatu finamentas autocrìtica colende·nche a manca unos cantos chi, defensende s'imàgine sua, nche ponent a banda unas cantas chistiones, comente sa de s'omofobia.

Casteddu-Udinese 2-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

In su Santu Elia est su turnu de s'Udinese chi arribat dae tres partidas sena bìnchere. Su Casteddu imbetzes at pèrdidu sas ùrtimas duas, incassende ses gol in totu. Su disafiu de oe previdet una proa bastante echilibrada e, difatis, resurtat gasi.

Adiosu Fidel!

de Màuru Piredda

Deretos lìberos. Url imàgine

«Cun dolore fundudu, cumpàrgio pro informare a su pòpulu nostru, a sos amigos de s'Amèrica nostra e de su mundu chi oe, 25 de santandria, a sas 10.30 de note, s'est rèndidu su Cumandante a cabu de sa Rivolutzione cubana Fidel Castro Ruz. Cunforma a sa voluntade espressada dae su cumpàngiu Fidel, sa carena sua at a èssere cremada. In sas primas oras de sàbadu 26, sa cummissione organizadora de s'interru at a frunire a su pòpulu nostru sas informatziones detalliadas pro s'omàgiu chi l'amus a tributare a su fundadore de sa Rivolutzione cubana. Fintzas a sa vitòria!». L'at annuntziadu su presidente de sa Repùblica Raul Castro, tràmite unu messàgiu televisivu.

Editoria: pèrdidas e fusiones. Est su mercadu, deddè

de Màuru Piredda 

Duos milliardos in chimbe annos. Est su chi ant pèrdidu sos grupos editoriales italianos printzipales: Mondadori, Rcs, L'Espresso, Il Sole 24 Ore, Monrif, Caltagirone Editore, Itedi (sa chi fiat Editrice La Stampa), Cairo Editore, Class Editori. Ma no est s'ùnica mèngua: reduidos finamentas su faturadu de su 32,6% (1 milliardu e 800mìgia èuros) e 4.500 unidades de traballu (dae 17.645 dipendentes in su 2011 a sos 13.090 de oe). Sos datos essint a campu a pustis de una chirca elaborada dae Mediobanca. Sas fusiones editoriales podent èssere una solutzione?

In Cabu Frasca prus de 600 persones ant naradu chi nono a s'annestru militare

de Lisandru Beccu

Deretos Luiseddu Caria

Si sunt imbènnidos custu mangianu, cara a su polìgonu de Cabu Frasca, sos ativistas de su movimentu contra a s'ocupatzione militare de sa Sardigna. A sa manifestatzione si nch'at agiuntu fintzas paritzos movimentos indipendentistas e medas tzitadinos lìberos.

Avisu de arriscu idro-geològicu | 23 de santandria de su 2016

de Lisandru Beccu

S'amparu tzivile regionale at comunicadu chi, in sa note de oe e in totu sa die de cras, at a crèschere sa critzidade de arriscu idro-geològicu a cajone de sas temporadas chi ant a interessare s'ìsula nostra in sas oras imbenientes.

Sa critzidade moderada s'at a istèrrere in su ladus est e in su ladus meridionale. At a abarrare bassu, imbetzes, in su tzentru-ovest.

Parlamentu europeu. Erdoğan lis ponet su marranu

de Maurìtziu Sale

Deretos newsportal.ddns.net    URL imàgine

Cras Istrasburgu s’at a pronuntziare pro su chi pertocat s’arressada de su diàlogu cun  Ànkara  in contu de intrada turca a s’Unione europea.

«Siat cale si siat s’èsitu de su votu de cras (votu pro cungelare sos negotziados cun sa Turchia nda)  pro nois no at a tènnere perunu valore». Sunt faeddos de su presidente turcu, eris in Istàmbul, chi nch’at annantu fintzas àteras crìticas a s’Ue narende chi at dadu sustegnu a Fethullah Gulen e a su Pkk curdu, ambos de màdrighe terrorista, cunforma a su pensu de Erdoğan.

Chievo-Casteddu 1-0 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

A pustis de 14 dies sa Sèrie A torrat a imbucare cun s'antìtzipu intre Chievo e Casteddu. Sos ruju-biaitos arribant dae sa derrota de 5-1 contra a su Torino e sos veronesos dae su disafiu pèrdidu 2-1 cun sa Juventus.

Sardigna sena gente in 45 dies? Imaginemus chi...

de Màuru Piredda

Deretos lìberos. Url imàgine

34mìgia persones, peri su mundu, si nche sunt fuidas dae domo issoro cada die in su 2015. 24 cada minutu. Unu drama registradu in su de tres raportos “Protezione internazionale in Italia”. Ma, a banda de palas de sos nùmeros, ite b'at?

Su 18 de santandria 2013. A de note

de Maurìtziu Sale

Nùgoro, sa galleria de Mughina. Deretos MeteoWeb   URL imàgine

Arriscu idrogeològicu. Alluvione. Cando s’arriscu si cuncramat, cantu si fùrriat a disacatu non faghet a li parare fronte o a s’oriolare in cherta de remèdiu. No in Sardigna. In Sardigna su dolore est che a su pane. No est mai meda, est assutu, sùtile, tracheddaitzu. E fatu pro durare. Fìamus in Gaddura, su 2013. A de note. Su degheoto de santandria, sa note teniat su sestu de una die destinada a no agabbare. E sa mùtria de unu Deus chi - cuadu che fera in palas a sas nues gràidas de turmenta – fiat abbaidende su fue-fue. Mirende su terrore e sa derrota pintados in sa chìgia de sos òmines rèndidos, de sas fèminas isporadas, de sos pipios ingramessende agiudu.

Resumos climàticos e incoerèntzias polìticas

de Maurìtziu Sale

Deretos UNFCCC   URL imàgine 

Fiat su 1992, suta su controllu de s’Onu, chi aiant cumintzadu a nde faeddare, de clima. Fiat in Rio de Janeiro. Semper su matessi annu in New York aiant istituidu sa Cunventzione cuadru subra de s’evolutzione climàtica. Su 1995 - in Berlinu - nch’ammanieint su Cop 1 crompende·nche a su Mandadu de Berlinu chi proponiat una fase de chirca, de duos annos, pro cuncordare - Istadu cun Istadu - una sèrie de atziones contra a su disacatu. Su 1995, in Ginevra su Cop 2. Inie sos Istados Unidos de Amèrica cumintzeint a detare lege, inditende a sos àteros istados su chi diant àere dèvidu fàghere, ma sena bi leare parte e sena leare impinnos polìticos e programàticos. Su 1997 si nche fiant tramudados totus a Kyoto, a su Cop 3 pro sestare tàtica e istrategia de sa luta contra a sa crèschida istremenada de su calore terrestre. In Giapone bi fiant belle totus, francu Austràlia e Iua, pro istèrrere su protocollu famadu chi intreit in vigore petzi in su 2005.

Brasile: protestas contra a s'austeridade pro sos bufos de sas Olimpìades

de Lisandru Beccu

Deretos AP/Renata Brito. Url imàgine

Nch'est pigada a sos isteddos in totu s'istadu sa tensione sotziale contra a sas mesuras de austeridade promòvidas dae su guvernu brasilianu. In sos annos imbenientes, a dolu mannu, no ant a menguare sas disparidades in contu de salude e de istrutzione.

Su guvernu est intervènnidu cun una manovra econòmica a pustis chi sunt essidos a campu sos bufos cajonados dae sos traballos pro sas Olimpìades in pessu acabbadas. Ispesas chi, dae como, ant a vinculare sos programas sotziales de sos 20 annos imbenientes.

Sas protestas ant interessadu totu sos 18 istados de su paisu, cun s'interrutzione de unos cantos servìtzios pùblicos comente sos trasportos. In Rio de Janèiro b'at àpidu fintzas carchi iscontru intre manifestantes e politzia.

Ogros a chelu pro bìdere sa luna prus manna

de Lisandru Beccu

Bi cheret pagu a s'eventu astronòmicu de s'annu. Su 14 de santandria in cùcuru nos amus a agatare sa luna prus manna de sos ùrtimos 68 annos. Su satèllite nostru, pròpiu lunis, at a èssere in sa cunditzione de luna prena e, in su matessi tempus, at a èssere a sa distàntzia mìnima dae sa terra. Est pro custu motivu chi nos at a pàrrere prus manna e prus lughente.

Unu fenòmenu de custa importàntzia no acontessiat dae su 1948 e s'imbeniente at a capitare torra in su 2034.

Pro la bìdere in sa mègius manera sos espertos cussìgiant de si nche pònnere in logos iscuros e artos, comente montigros o palìngios de su sartu. Si sas nues non nos serrant su sipàriu s'ispetàculu at a èssere asseguradu.

Cabu Frasca si torrat a animare contra a sas esertzitatziones

de Lisandru Beccu

Est programada pro su 23 de santandria in Cabu Frasca sa manifestatzione contra a sas esertzitatziones militares. Su movimentu sardu contra a s'ocupatzione militare “A Foras”, dat apuntamentu a sas deghe de mangianu cara a sa rugrada intre su caminu provintziale 65 e su caminu provintziale 69.

Tàtari s'addòviat contra a su feminitzìdiu

de Lisandru Beccu

At a èssere Pratza de Monica Moretti su logu chi at a acasagiare sa mobilitatzione ispontànea (flash mob in inglesu) contra a sa violèntzia a sas fèminas e contra a su feminitzìdiu.

S'àrea pùblica, dedicada in su 2012 a s'uròloga de 38 annos morta in su 2002 dae unu pitzocu chi la pessighiat, at a difùndere unu messàgiu simbòlicu pro nàrrere “bastat” a sa violèntzia. S'eventu at a cumintzare sàbadu mangianu a sas ùndighi. Sos partetzipantes ant a caminare peri sa pratza e ant a lèghere, a boghe arta, sos nùmenes de totu sas fèminas mortas in su 2016. Nùmeru nch'at barigadu sas 97, si leamus in cunsideru sos datos de sa rubrica de su Corriere della sera: La ventisettesima ora.

Manifestatziones contra a s'eletzione de Trump in sos Iua

de Lisandru Beccu

Deretos Kamil Krzacznski

Mìgias de persones, in sos Istados unidos, ant invasu sas carreras de sas tzitades printzipales pro protestare contra a s'eletzione de Donald Trump. In New York pagu prus o mancu 5mìgia persones si sunt addoviadas in Time Square cun manifestos in manu e aboghinende «Trump no est su presidente nostru!». Sa matessi cosa est acontèssida in San Francisco, in Boston, in Seattle, in Washington e in sas universidades.

Sa politzia at fintzas arrestadu unos cantos manifestantes chi fiant chirchende de intrare a sa Trump Tower, in Manhattan. Àteros sunt arribados a su puntu de pònnere fogu a sa bandera americana. Fintzas cara a sa Domo arva si sunt imbènnidas belle 3mìgia persones armadas de candelas comente signu de protesta patzìfica.

Petzi in Califòrnia b'at àpidu tensiones cun sa giustìtzia, in sa tzitade de Oakland sos politziotos ant dèvidu impreare su gas lagrimògenu.

Su Bataclan torrat a abèrrere a un'annu dae su degollu

de Lisandru Beccu

Cumintzeint in su mese de abrile de ocannu sos traballos de rinnovamentu de su Bataclan, su teatru protagonista de su disacatu firmadu dae Daesh. Sas vìtimas de s'atacu fiant 93. Su 12 de custu mese, a pustis de un'annu, sa sala de ispetàculos at a torrare a abèrrere.

Su riprìstinu de sas infrastruturas e de sos trastes no at mudadu s'aspetu de su locale chi at mantesu sas particularidades suas e at costoidu s'ànimu populare e festulanu. At a èssere Sting a inaugurare s'istajone noa de su teatru. «Cun s'abertura de su Bataclan amus duas cosas de fàghere: sa de ammentare e onorare totu sos chi sunt mortos un'annu a como e su de tzelebrare sa vida e sa mùsica chi rapresentat custu logu» at iscritu su cantadore inglesu in su situ internet suo.

Sos ricavos de sos billetes ant a èssere donados a s'assòtziu “Life For Paris and 13 Novembre: Fraternité Verité”.

Sa vitòria de Trump e s'ispantu de domo nostra

de Màuru Piredda

Deretos Ap images. Url imàgine

Istados unidos tintos a ruju, a su nessi pro su chi pertocat su colore impreadu pro marcare sos republicanos in sa cartina eletorale. Su capotatzu nieddu Donald Trump nch'at barigadu dae pagas oras sos 270 delegados chi li bastaiant pro coronare su bisu de nche cròmpere a sa Domo arva. A pustis de sa conchista de su Wisconsin e de s'annùntziu de Associated Press, totu sos mèdios ant faeddadu de vitòria republicana (finamentas pro su chi pertocat su Cungressu). Ispantu peri sos opinionistas de domo nostra chi como sunt aberende sa gara de su “e como?”. 

Istados unidos, eletziones de crisi

de Màuru Piredda

Sa Domo arva. Deretos lìberos. Url imàgine

Tempus de pagas oras e sos Istados unidos de Amèrica ant a àere un'incuilinu nou in sa Domo arva. Sos espertos tenent sas seguresas issoro in contu de previsiones e diat èssere “ingenerosu” a si nch'annànghere a issos o a los cuntestare. Su chi tocat a nàrrere, in antis de su sèberu de su Cullègiu eletorale (a votare no at a èssere su pòpulu ebbia, ammentemus) est chi sas duas legisladuras de Obama, s'òmine de s'ispera, de su “eja, si podet!”, si nche sunt serrende sena chi b'apat àpidu perunu meràculu.

Torino-Casteddu 5-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

In sa trasferta piemontesa su Casteddu cunfirmat de àere sa peus defensa de su campionadu retzende chimbe gol dae su Torino. In s'ìnteri unos cantos tifosos ant cumintzadu a cuntestare s'allenadore Rastelli, pedende chi sa sotziedade nche lu catzet.

Turchia, sighit s'iscuadrismu de Erdoğan

de Maurìtziu Sale

Deretos Chris McGrath/Getty Images  URL imàgine 

Sena torrare in segus tempus meda e biagende a s’imbesse in intro a su trùbulu turcu balet a mentovare unas cantas datas de importu. Datas o mègius sumanas chi, mancari in pessu in intro a unu calendàriu ebbia, ant marcadu a fogu su caminu conca a sa democratzia in unu paisu chi  – sena duda e sena timòria –  si podet definire fascista. E de sa peus rèpula. Su mese de Santandria de su 2016, sa note intre su tres e su bator, sa politzia turca nch’at messadu dae su laore polìticu, trèighi parlamentares de su Partidu democràticu de sos Pòpulos (Hdp) chistende·nche·los a presone. Acusa? Soversione e terrorismu. Su mese de Maju de su 2016, Erdoğan nche catzat s’istitutu de s’immunidade parlamentare, isterrende·si gasi su logu pro sos arrestos imbenientes chi nche fiant giai in intro a su progetu presidentziale suo. Resones? Luta a sa soversione e a su terrorismu. Su bìndighi de Trìulas de su 2015 cun sa proclamatzione de s’istadu de emergèntzia a cajone de unu golpe atrividu (e/o presuntu?) nche l’agabbant in galera prus de otantamìgia persones. Acusas? Soversione e terrorismu.

Su prus sunt acadèmicos, giornalistas, attivistas e esponentes de sa sotziedade tzivile, sos chi nche ruent a intro de sa pradera guvernativa. Prima die de Santandria de su 2015 e su sete de Làmpadas de su 2015, Erdoğan non bi reventit a nche serrare in foras dae su parlamentu su Hdp, fintzas giughende·nche  – sena birgòngia peruna e cun un'ingiùrgia manna a sa democratzia –  a su 10% s’isbarramentu eletorale. Rapresentàntzia populare derruta, sestu programàticu e polìticu conca a sa ditadura, poderes legislativos, esecutivos e giuditziàrios in manos a un’òmine ebbia. 

Custu est su chi si nche lughet leghende su comunicadu de sa Rete Kurdistan Sardigna, publicadu in manifestosardo.org. Comunicadu chi serrat cun sos faeddos de Selahattin Demirtaş, su co-presidente de su Hdp: «Sa pelea nostra conca a sa paghe, a sa giustìtzia e a sa democratzia pro su pòpulu nostru at a sighire sena pasu. Semper e in cada logu».

Finas si oe, galu, Turchia non pesat rima cun Democratzia, mancu retroghende.

Corsicanu: firmadu un'acordu de 17,5 milliones intre Frantza e Còrsica

de Lisandru Beccu

Deretos corse.fr. Url imàgine

Sa “Cullettività territuriale di Corsica” e s'istadu frantzesu, gianteris, ant firmadu su pranu de isvilupu 2016-2020 pro s'insegnamentu de sa limba e de sa cultura corsicana. Un'acordu de 17 milliones e 500mìgia èuros finantziadu mesu a pare dae s'istadu frantzesu e dae su guvernu corsicanu.

Volotea isterret s'oferta sua dae Su Masu conca a sa Frantza

de Lisandru Beccu

Deretos Sogaer. Url imàgine

Su vetore ispagnolu at annuntziadu chi, dae sa prima die de su mese de làmpadas de su 2017, ant a èssere operativos duos bolos noos dae s'aeroportu de Su Masu. Sas destinatziones noas sunt Nantes e Tolosa.

In custa manera sa cumpangia a preju bassu si nch'insertat in su mercadu frantzesu chi est in crèschida manna, mescamente in sa Sardigna de giosso.

Sos duos collegamentos s'agiunghent a sos bi-setimanales de Catània e Torinu. Posca, pro sas festas de Pasca de nadale ant a èssere ativadas fintzas sas lìnias conca a Gènova, Nàpoli e Verona. Su nùmeru de sas destinatziones, duncas, nch'at a pigare a 9, cunsiderende chi in istiu ant a torrare a disponimentu fintzas sas rotas pro Venètzia e Ancona.

Chie nch'at a cròmpere a su Senadu? Pubusa in contu de referendum

de Màuru Piredda

Deretos senato.it

  

«Frantziscu (Pìgliaru, Ndr) istimadu […], permiti·mi unu cuesitu: comente los interpretas su cabuversu de s'art. 17 de s'Istatutu nostru e s'art. 57 de su testu Renzi-Boschi-Verdini cumbinados?». Andria Pubusa, ordinàriu de Deretu amministrativu e òmine impinnadu pro su “No” a sa reforma costitutzionale, torrat a semenare dudas in su campu de sos chi sunt pro su “Sì”. In sas dies coladas fiat intervènnidu in contu de ispetzialidade istatutària, narende chi sa clàusola de suprematzia pertocat finamentas a nois. «A cajone de s'artìculu 17 – at iscritu oe in su situ democraziaoggi.it – tue e totu sos consigeris regionales sardos no ais a pòdere èssere eletos, nen numenados senadores. E, sigomente l'ischis, s'Istatutu sardu est lege costitutzionale».