Sa cannabis e sos profetos a sa vista

de Lisandru Beccu

Deretos terremarsicane. Url imàgine

S'iscoberta arribat dae su Canadà e faeddat de sos cannabinòides, sustàntzias chi diant pòdere èssere a tretu de crèschere s'atividade de sas tzèllulas retìneas, megiorende sa vista. Sa chirca est publicada in sa rivista eLife.

Naschet su primu tradutore automàticu italianu → sardu

de Lisandru Beccu

Un'istantànea de Apertium

Su progetu est nàschidu dae sa collaboratzione intre s'Universidade autònoma de Bartzellona e Prompsit chi gestit sa prataforma lìbera Apertium. Su finantziamentu imbetzes est arribadu dae Google, tràmite su programa “Google summer of code”.

Iua-Ue, brincat su Ttip. E su Ceta?

de Màuru Piredda

Deretos Tjeerd Royaards

«Sos negotziados cun sos Istados unidos sunt fallidos a beru ca, comente europeos, non podimus atzetare a sa muda sas rechestas americanas». Faeddos prus chi non craros, sos de su ministru tedescu de s'Economia pro su chi pertocat su Ttip, su tratadu de iscàmbiu lìberu intre Iua e Unione europea. Intervistadu dae s'emitente Zdf, Sigmar Gabriel at annantu chi «non bi dêt àere prus perunu passu a dae in antis, mancari nemos lu chèrgiat ammìtere a beru». Intesa fartada, duncas, in cada unu de sos 27 capìtulos e a pustis de 14 addòvios. Motivos?

Casteddu-Roma 2-2 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

In custas primas fases de campionadu su Casteddu resurtat a si nche leare unu puntu. In una partida echilibrada sa Roma isfrutat mègius sas ocasiones ma su Casteddu ponet òrdine a sas ideas e otenet unu parègiu meritadu.

Terremotos e contos chi non torrant

de Màuru Piredda

Deretos Emiliano Grillotti/Reuters. Url imàgine

Nch'at coladu pagas dies dae su terremotu chi s'at pigadu de petus s'Itàlia mesana. O mègius, dae cantu sa terra at comintzadu a trèmere, a dae chi sas iscossas sunt sighende die cun die cun sa timòria de una "schicchera" noa, repentina e violenta che a sa prima. Su nùmeru de sos mortos nch'est cròmpidu a 290: su bonu in Amatritze, bidda chi, a su chi narat su sìndigu Sergio Pirozzi, cheret derruta. In custas dies amus intesu propostas de cada casta: dae sas de màdrighe ratzista contra a sos migrantes in sos albergos (sena cunsiderare sas fàulas in contu de acollièntzia, s'agiudu cuncretu de paritzos frades istràngios, sa seguresa chi podet àere una domo a chimbe isteddos ma semper fraigada che a sas àteras) a sas chi pertocant sas iscummissas (sena cunsiderare chi su monteprèmios est dinare de sos giogadores e chi Sisal e guvernu si nche papant sa parte manna). In mesu sa naturale predispositzione de sos voluntàrios chi, a cada brulla de mama terra, movent a mìgias pro ghetare una manu de solidariedade. E s'istadu?

Ordinàntzias anti-burkini in Frantza, su Consìgiu de istadu: «un'atentadu a sas libertades personales»

de Màuru Piredda

Deretos Afp. Url imàgine

Su Consìgiu de istadu frantzesu at botzadu s'ordinàntzia chi unas cantas amministratziones locales aiant emìtidu contra a s'impreu de su burkini in sas prajas. Sa sentèntzia pertocat su dispositivu aprovadu dae sa Comuna de Villeneuve-Loubet, in sa Costera biaita. Sos giùighes frantzesos si sunt espressados movende dae unu recursu de duos assòtzios: sa Lega pro sos deretos de s'òmine e su Comitadu contra a s'islamofobia in Frantza. Su giudìtziu de su Consìgiu de istadu arribat a pustis de su pàrrere de su Tribunale amministrativu de Nitza chi, a s'imbesse, aiat refudadu su recursu. Como b'at àteras 30 Comunas chi mantenent in vigèntzia s'ordinàntzia cuntestada, ma su provedimentu de oe at èssere aplicadu, deretu, s'in casu b'apat recursos che a su de sos duos assòtzios. Pro sos giùighes frantzesos s'ordinàntzia cuntestada est un'atendadu grae a sas libertades personales.

Bossi-Fini, pro no ismentigare e pro non nos nch'istracare mai de lu repìtere

de Maurìtziu Sale

Deretos Sergio Staino

Sa Lege 189 est una lege mala, fartosa, trampera e nàschida betza. Tenet su sabore de s'acusa apriorìstica, de sa cundenna sena protzessu e mescamente sena apellu. Est ischirriadora, ratzista e, suta una severidade normativa presunta, nche caratzat una voluntade discriminatòria chi non tenet nen sentidu nen balia parìviles, in s'istòria de sa repùblica italiana.

Genoa-Casteddu 3-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

S'esòrdiu in Sèrie A de su Casteddu no est de sos mègius, ma s'ischiat chi sa trasferta in Ligùria non fiat cosa fàtzile. Sos òmines de Rastelli ant proadu a nche ghirare carchi puntigheddu, ma sos tres gol de sos genoanos no lis ant lassadu peruna ispera.

Assad bombardat sos curdos, sa Turchia non fiat isetende àteru

de Lisandru Beccu

Incarca subra de s'imàgine pro l'ismanniare

Damascu, a pustis de meses, at torradu a atacare sa minoria curda collocada in su nord-est de sa Sìria. Custa borta l’at fatu impreende s’aviatzione e, a dolu mannu, ochiende prus de 22 tziviles e faghende·nche fuire mìgias de pessones.

“Tres”, su discu de Boeddu a pustis de binti annos peri sos palcos (vìdeu)

de Mamàliu Pibesa

«Pro ite “Tres”? Ca est unu nùmeru chi torrat semper in sos ballos. E ca est unu nùmeru de importu mannu pro sa vida mia». Cun pagas paràulas pro nos acrarire sa resone de unu tìtulu che a custu, Càralu Boeddu, oviadu in Irgoli pagas oras a in antis de un'ispetàculu de dantzas sardas, nord-italianas, otzitanas e irlandesas, at istèrridu s'allega (sa “negossiada”) pro nos faeddare de su discu suo.

Burkini, chistione de laitzidade. E de carenas

de Màuru Piredda

Deretos Anoek De Groot/AFP/Getty Images. Url imàgine

Pro sa grandu massa de letores e de tele-ispetadores est essende a campu in custas dies, ma su burkini (o burqini, ambos màrchios registrados) tenet 13 annos de vida. A Aheda Zanetti, australiana cun sambenadu italianu ma cun raighinas libanesas, una prima ispiratzione li fiat bènnida osservende sa neta gioghende a netball (giogu simigiante a su basket). S'hijad no andaiat bene, mègius unu liòngiu nou, un'ispètzia de cugùgiu adatu a s'isport e, a su matessi tempus, a sos pretzetos religiosos. A pustis arribeit su burkini, neologismu intre burka e bikini, a tales chi sas pitzocas esserent a tretu de praticare su nàdigu sena problemas. Ideas premiadas dae su mercadu, sas de Zanetti. Idea, sa de su burkini, chi permitit a sas fèminas islàmicas de si godire su mare che a sas chi si ponent in bikini o a sas chi istant a titas nudas. Idea, però, chi no agradat a unos cantos sìndigos frantzesos e a su primu ministru Manuel Valls.

Pro Goletta Verde costas prus netas in Sardigna, Vènetu e Pùllia

de Lisandru Beccu

In sas costas italianas, cada 54 chilòmetros b'at unu giassu incuinadu dae sos iscàrrigos de sas fognas. Flussos de abba chi non nche colant in su depuradore. Pagu prus o mancu sunt totu in currispondèntzia de rios e canales e prus de su mesu sunt a curtzu a sas marinas.

«Vittorio Emanuele II mortore de sardos», blitz toponomàsticu de su Fiu in Tàtari

de Màuru Piredda

«Vittorio Emanuele II assassino di sardi». Est su chi sos tataresos ant pòdidu lèghere su mangianu de mesaustu a pustis de s'atzione de su Fronte indipendentista unidu. Sos militantes de su Fiu, note note, ant mudadu sa descritzione chi acumpàngiat sas targas de su cursu «chi – narant – unu tempus si naraiat “Farendi in Piazza” e chi oe, a dolu mannu, abarrat galu dedicada a su tirannu». Movende dae una nota curtza de s'istòricu ollollaesu Frantziscu Casula contra a s'Unione perfeta, sos de su Fiu ant disinnadu de covacare s'iscrita “Re d'Italia”. «Pedimus a sa Comuna de Tàtari – leghimus in sa nota – e a sas àteras de Sardigna de nche torrare a pònnere sos topònimos antigos in sas carreras e in sas pratzas intituladas a sos Savoia». Pro sos indipendentistas, s'in casu mancarent custos nùmenes betzos, est bastante a las dedicare a personàgios de s'istòria e de sa cultura sarda «oe ismentigados o relegados a carreras e pratzas de importu segundàriu».

Casteddu-Spal 5-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Bona sa prima diant nàrrere in ambiente tzinematogràficu, e si non fiat unu bellu film su contra a sa Spal, pagu bi cheriat. S'iscuadra de Rastelli movet su primu passu de sas partidas ufitziales cun chimbe gol e nche colat a su de bator turnos de Copa Itàlia. Borriello, a brìllia isorta, nche nd'at marcadu bator.

Emigrantes, cumintzat sa tràmuda dae Vintimìllia

de Lisandru Beccu

Deretos ilfattoquotidiano.it. Url imàgine

Est prevìdidu pro custu mangianu su primu isbarcu de una chimbantina de emigrantes in s'aeroportu de Su Masu. At a èssere su primu de tres trasportos chi nch'at a batire 135 pròfugos dae Vintimìllia a Sardigna.

Mùtria mala e bona mùtria

de Maurìtziu Sale 

Deretos U. Verdirosi, artista. URL imàgine 

Proemus a bìdere, si costumat a nàrrere. Ma si unu aberit ogru bidet a mala bògia, semper chi non bògiat castiare, ma custu est àteru contu. Duncas in ue est sa proa? A proare si proat sa sìndria, nât su ditzu. E si unu nât foràstigu? Salàstigu est o chistionende a ispàstigu? O trassas de castigu tenet, de òmine antigu meriende suta sa figu a imbìligu in foras? Bae e chirca! Si nemos chistionat, nemos l’ascurtat. Si sa gente non còmporat, b’at gente chi non bendet. Si lu dat su sese. B’at economistas, in Bruxelles, galu cannende·si sa conca si est issa sa tzitade fraigada subra sos sete montigros o Roma. Ma intre caput mundi e cunnu de aundi pagu est sa diferèntzia. Nessi in su sonu.

Casteddu-Hamburger SV 1-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

In s'ùrtima proa de sas amichèvoles istadiales, su Casteddu otenet unu parègiu bonu. Giai dae sa chida chi intrat sas fainas s'ant a fàghere prus sèrias, cun sa Copa Itàlia. Dae sa partida contra a s'Hamburger SV nch'at essidu propòsitos bonos pro s'istajone imbeniente.

Emigrantes: in su 2016, finas a como, 3.176 mortos

de Lisandru Beccu

Deretos Ansa/Epa

Dae su cumintzu de s'annu in su Mediterràneu b'at mortu 3.176 pessones. Fiat totu gente chi nche cheriat intrare a Europa pro fuire dae sa misèria e dae sa gherra. Cara a sas costas italianas nche nd'at mortu 2.742.

Sunt custos sos datos de s'Oim (Organizatzione mundiale de sas migratziones). Su nùmeru de sas vìtimas est giai prus artu cunforma a su matessi perìodu de s'annu coladu e currispondet a su dòpiu cunforma a ghennàrgiu-austu de su 2014. Dae su cumintzu de ocannu, dae mare, nch'at arribadu 263.636 emigrantes, prus chi no àteru a Grètzia (160.888) e a Itàlia (100.244).

In pagu prus de 7 meses amus consumadu sas resursas de su 2016

de Màuru Piredda

Ruet in die de oe su chi in sos mèdios de informatzione mundiales agatamus comente s'Earth overshoot day, est a nàrrere sa die de s'annu chi cumbinat cun s'acabbu de sas resursas terrestres a disponimentu. Dae oe, pro su chi pertocat a ocannu, semus subra-isfrutende su praneta. In su 2015 sa die ruiat su 13 de austu; in su 2000 in s'acabbu de cabudanni. Custu cheret nàrrere chi, annu cun annu, su consumu mundiale creschet. S'urtima borta chi s'impreu annuale de sas resursas cumbinaiat cun sa capatzidade de mama terra pro su matessi perìodu fiat in su 1970. Est su chi narat s'organizatzione Global footprint network.

Las Palmas-Casteddu 1-0 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Sos ruju-biaitos de Rastelli saludant su torneu Maspalomas cun su segundu postu. A Storari, imbetzes, l'est tocadu su prèmiu comente mègius portieri.

Maritimo-Casteddu 0-2 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu

Su Casteddu binchet sas prima partida de su torneu Maspalomas in sa Grandu Canària. Su triangulare, chi a su sòlitu si giogat in su mese de ghennàrgiu, ocannu mudat mese e bidet sa partetzipatzione de Marìtimo e de Las Palmas. S'annu coladu su torneu l'at bìnchidu su Psv Eindhoven.

Problemas de su pastoriu, su Movimentu de Floris cara a s'istabilimentu tiesinu de Frades Pinna

de Màuru Piredda

Deretos Mps

S'assemblea de su Movimentu pastores sardos l'aiat disinnadu in Tramatza, in sas dies coladas. Eris in Tiesi, cara a s'istabilimentu caseàriu de Frades Pinna, unos treghentos traballadores de su cumpartu si sunt oviados pro manifestare s'arrennegu contra a sas isperecuatziones de su mercadu a dannu issoro. In sos faeddos de Felitze Floris, e de àteros chi ant pigadu sa paràula, sa chistione de su preju de su late, sa de sas produtziones in aterue, su pagamentu fartadu de sos prèmios comunitàrios.

Uràniu impoveridu, oe sas auditziones in Commissione. Teulada, polìgonu prenu de sustàntzias tòssicas

de Màuru Piredda

Die de auditziones, sa de oe, in contu de uràniu impoveridu. A mangianu sos membros de sa Commissione de inchesta ant iscurtadu a su presidente de sa Giunta regionale Frantziscu Pìgliaru; a merie a Annibale Biggeri, dotzente de Istatìstica mèiga in s'Universidade de Frorèntzia e a su dirigente de s'Arpas Massimo Cappai.

Dae cabudanni aumentant sos billetes de su trasportu locale

de Lisandru Beccu 

Deretos lìberos. Url imàgine

Dae su mese chi intrat ant a intrare in vigore sas tarifas noas pro su trasportu pùblicu locale. In Casteddu e in Tàtari su preju de sos tìtulos de viàgiu at a èssere de 1 èuro e 30 tzentèsimos (como nch’est a 1,20 èuro). Su billete integradu, imbetzes, at a costare 2 èuros e at a bàlere pro duas oras. In Casteddu e in s'àrea vasta s'abbonamentu pro sos istudiantes at a durare 12 meses e non 10 comente in antis. In prus no at a serbire prus su tzertificadu Isee. Sos de su Ctm ant a tènnere una gràfica noa e non s'ant a cunfùndere cun sos betzos chi ant a durare finas a su 30 de santandria. A pustis, in su mese de nadale, chie nd'est galu in possessu los podet cuncambiare cun sos noos agiunghende sa diferèntzia de su preju.

Casteddu, detzisos sos nùmeros de màllia

de Lisandru Beccu

Deretos cagliaricalcio.com. Url imàgine

Su Casteddu at detzisu sos nùmeros de sas màllias pro s'istajone imbeniente. Pagas sas novidades cunforma a s'annu coladu. Sa sotziedade at presentadu sa numeratzione noa in su trofeu Goleador, giogadu eris contra Crotone e Olbia. 

  

Sos nùmeros:

1 Rafael, 2 Bruno Alves, 3 Colombo, 4 Dessena, 8 Di Gennaro, 9 Melchiorri, 10 Joao Pedro, 12 Carboni, 15 Krajnc, 16 Munari, 17 Farias, 18 Barella, 19 Pisacane, 20 Padoin, 21 Ionita, 23 Ceppitelli, 24 Capuano, 25 Sau, 27 Deiola, 29 Murru, 30 Storari, 32 Giannetti, 33 Pajac, 35 Salamon.