30/10/16

Ispagna, Rajoy torrat a caddu gràtzias a su Psoe

de Màuru Piredda

Deretos Susana Vera (Reuters). Url imàgine

Sa parèntesi caòtica aberta cun sas eletziones de su 20 de nadale de su 2015 l'ant serrada eris. A Mariano Rajoy, ghia de su Partidu populare, l'ant torradu a elègere comente primu ministru de su guvernu ispagnolu. 170 sos votos otènnidos (137 dae su grupu suo, 32 dae Ciudadanos e unu dae Coalición Canaria); 111 sos contràrios (Unidos Podemos, sos catalanos de Erc e Cdc, sos bascos de Eh Bildu e Pnv in pare cun 15 sotzialistas dissidentes). Ma s'eletzione de Rajoy l'at permìtida s'astensione de su bonu de sos deputados de su Psoe (68).

27/10/16

Lazio-Casteddu 4-1 | Sa Crònaca

de Màuru Piredda



Cun sa de eris in s'Olìmpicu de Roma, su Casteddu nche crompet a chimbe derrutas in 10 garas. Bator in domo angena, una in su Sant'Elia (sa de domìniga in pessu colada contra a sa formatzione morada de sa Fiorentina). Sa Lazio at mantesu s'àndala istatìstica sua binchende sa de ses partidas in fila a pare contra a sos nostros. Ma sos nùmeros comintzant a èssere conchitostos finamentas pro su chi pertocat sa classìfica atuale. E meressent un'analizu fundudu pro chi sos ruju-biaitos torrent in possa pro si garantire una mègius positzione e una mègios prospetiva istajonale.

26/10/16

Tòssilo: su territòriu s'addòviat cara a su brusiadore

de Lisandru Beccu



Est prevìdida pro sàbadu chi benit sa manifestatzione, cunvocada dae Libe.r.u. e dae s'assòtziu temporàneu di ideas 14 dicembre, cara a su brusiadore de Tòssilo, in Macumere. A como sunt prus de 40 sos sugetos chi ant aderidu a s'initziativa: comitados, assòtzios, movimentos, sìndigos e tzitadinos lìberos.

25/10/16

Assàchiu a un'iscola de politzia in Pakistan, 60 mortos

de Lisandru Beccu

Deretos Ansa/Epa. Url imàgine

Su bilantzu est galu provisòriu, ma su nùmeru de sos mortos nch'est giai cròmpidu a 60, su de sos fertos, imbetzes, a prus de 120. Tres kamikaze si sunt fatos esplòdere in un'acadèmia de politzia, in Quetta, cabu-logu de sa provìntzia de su Beluchistan.
Sos atentadores nche sunt intrados a sa caserma intro de note, a ora de sas ùndighi e mesa. In s'istrutura nch'aiat pagu prus o mancu 700 persones intre agentes e ufitziales. A su chi narat su generale de sos corpos de frontera, sos kamikaze aparteniant a su movimentu sunnita Lashkar-e-Jhangvi Al Almi.

24/10/16

Casteddu-Fiorentina 3-5 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu



Sos sardos torrant cun sos pees in terra incassende 5 gol dae sa Fiorentina. Su vantàgiu de Di Gennaro at petzi illusu sos tifosos ruju-biaitos. Sos viola toscanos luego ant prenadu su sacu cun bator marcaduras petzi in su primu tempus.

Bibliotecas de sos trastes. Sèmenes pro unu mundu nou?

de Màuru Piredda

Deretos sharingdepot.ca

“Library of things”, “Tool library” e àteros nùmenes pro las inditare. Sunt sas bibliotecas de sos trastes chi, peri su mundu, sunt naschende cun s'obietivu de favorire su prèstitu de istrumentos chi podent serbire unas cantas bias e nudda de prus.

21/10/16

Referendum pro s'indipendèntzia: s'Iscòtzia bi torrat a proare

de Lisandru Beccu



Sos iscotzesos bi torrant a proare. A pustis de belle duos annos dae su referendum de su 2014, su guvernu de Edimburgu at presentadu una proposta de lege pro bandire un'àteru referendum pro s'indipendèntzia dae Londra.

20/10/16

6.300 firmas pro sa petitzione “Firma su fogu”

de Lisandru Beccu



In pagu prus o mancu duos meses sos ativistas de Libe.r.u. ant collidu a pare 6.300 firmas pro cuntrastare sos fogos. Sa campagna de adesione, acumpangiada a sa de sensibilizatzione, est acabbada su 30 de cabudanni.

Luego collegamentos intre Baleares, Còrsica e Sardigna

de Lisandru Beccu



Aunire sas ìsulas de su mediterràneu. Fiat custu su tema de unu seminàriu in sas Baleares, a ue at leadu parte finas sa Còrsica. S'obietivu est su de creare lìnias aèreas de servìtziu pùblicu intre sa terra de Pasquale Paoli e sas àteras ìsulas.

19/10/16

Ryanair: dae Su Masu destinatziones noas conca a Londra e a Parma

de Lisandru Beccu


Su vetore irlandesu, tràmite su responsàbile pro s'Itàlia de bèndida e cummèrtziu, at annuntziadu s'ativatzione de duas rotas noas dae s'aeroportu de Su Masu: sunt sa de Parma e sa de Londra (aeroportu de Luton).

Sa cumpangia de Dublinu at a ativare sa lìnia cun sa tzitade italiana dae sa prima die de su mese de nadale. Su collegamentu cun Londra Luton, imbetzes, at a cumintzare su chimbe de ghennàrgiu de su 2017. Ambas sas destinatziones ant a tènnere una frecuèntzia de duas bortas sa chida. Posca, dae sa prima die de abrile de su 2017, ant a crèschere a tres bortas sa chida.
Sos billetes sunt giai a disponimentu e sunt in oferta finas a su 31 de custu mese.

17/10/16

Istados generales de su movimentu linguìsticu in sa die de sa lege 26

de Lisandru Beccu



Si sunt addoviados sàbadu in Santa Cristina de Paulle sos assòtzios e sos entes primàrgios chi si òcupant de limba sarda. S'assemblea, chi at tzelebradu sas duas dècadas dae sa nàschida de sa lege 26, at riunidu totu sos rapresentantes de su sardu e de sas àteras limbas de Sardigna a si espressare pro su chi pertocat su bilantzu de sa lege regionale de su 1997.

16/10/16

Gaitanu Mura, a sa sola, cara a su mundu

de Maurìtziu Sale



Gaitanu: una sessione de allenamentu in su mare de Gonone. Deretos Alessandro Spanu

«Po carcare menzus abbas pesat su pannu, 
sa lachedda de su talentu miu…» (trad. msale. Dante. Purgatòriu, I, 1) 

Gaitanu Mura, classe 1968, navigadore durgalesu solitàriu, nàschidu e pesadu in Gonone, in pedras de mare, est mòvidu eris dae Casteddu in cherta de  su mundu. Solo Round the Globe Record, su nùmene de s’impresa chi est aconchende. Gente meda in Portus Karalis, pro s’inbonora. A sa ritza, subra de su mollu a ponente e a bordu de unos cantos bobborrotis a motore pro nche l’acumpangiare a foras dae su portu. Andria Mura, casteddaju, àteru navigadore de vàllia, si l’est postu a costàgios cun sa barca sua e fatu l’at un’inchinu, singiale de saludu, de deferèntzia e de bonas uras, cuncambiadu dae su nostru. Messàgios chi movent dae unu coro a s’àteru, cun unu limbàgiu chi su bonu intre nois no est a tretu de cumprèndere, mai. 

Sa barca. Unos dòighi metros pro bator, denominada Class 40, nche l’at a tragare peri totu su mundu, pro 25mìgia mìllias  marinas (46mìgia o barda de chilòmetros). Pagu prus o mancu bator meses de navigatzione  sena aprodu in neddue fintzas a nche ghirare a Casteddu. E sena agiudu perunu, francu su de sos mèigos chi l’ant a sighire conca e carena, cun su mèdiu de sos satèllites e cun s’impreu de internet. Unu cuintale e mesu de recatu liofilizadu pro alimentu - a trassa de astronàuta -, unu dissaladore pro s’abba de mare, pannellos solares de ùrtima generatzione, ainas eletrònicas e informàticas e … atza, cassàssia, talentu a fuliadura. 

Sa rota. Àndalas preistabilidas chi nemos bi resessit a nche lùghere in su mare islacanadu, ma no issu chi imbetzes nche las sejat lìmpidas e làdinas ca nche las giughet marcadas a fogu in su coro. A coddu corona cun su Tempus e cun sas intragnas de sa Natura, nch’at a barigare tres monumentos ispantosos. Su primu est Cabu de Bona Ispera, in Sudàfrica. A pustis  - andende in sensu oràriu, a inghìriu de s'Antàrtide e lassende·si·lu a manu manca - su Cabu Leeuwin, in Austràlia e su Cabu de Hornos, in Sudamèrica pro torrare conca a susu peri  s'Atlànticu. Conca a su Mediterràneu, duncas e in fines a Casteddu.

Eris, essidu dae su portu, lassadu su tracàgiu de sos saludos, arrumbaiant petzi sas bumbulicas a prua, s’abatu in sas costanas e su riscialu de poppa. E sa soledade de s’òmine. In intro de un’elementu chi pro medas est che a Lardajolu, ma chi pro Gaitanu est cosa fitiana. In intro de sa domedda istimada, rispetada e giuta che pòddighe malaidu. Pro masedu o arrennegadu chi siat, su mare, pro issu est cajone de disafiu, de esperièntzia e de gosu. Ocasione de connoschèntzia e, in fines, de vida.  

Bonas abbas a Gaitanu, duncas e chi su Bentu li siat mastru. 

Inter-Casteddu 1-2 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu



A pustis de sa pàusa pro sas partidas de sas natzionale, su campionadu de Sèrie A torrat a cumintzare cun su disafiu intre Inter e Casteddu. Sas iscuadras sunt a sa de noe e a sa de deghe positziones in classìfica, a distàntzia de unu puntu.

15/10/16

Tàtari: istudiantes e ativistas blocant su seminàriu de sa Marina

de Lisandru Beccu


Giòvia unu grupu de istudiantes e de ativistas de sos movimentos contra a s'ocupatzione militare at invasu s'àula Mossa de su dipartimentu de Lege de s'Universidade de Tàtari. Su seminàriu, “Introduzione alla Cybersecurity”, no at fatu in tempus nemmancu a cumintzare chi sos ativistas, a sa lestra, ant leadu sa paràula e ant isboligadu unu lentzolu de protesta in ue b'aiat iscritu: «Fuori la guerra dall'università».

14/10/16

Istudiantes in protesta contra a sas tarifas noas de s'Arst

de Lisandru Beccu

Deretos lìberos


Sunt sighende dae carchi die sas protestas contra a sas tarifas noas de s'Azienda regionale sarda de trasportu (Arst). Dae sa Baronia a sa Barbàgia finas a su Màrghine creschet su mùtria mala pro sos sèberos de sa Regione in contu de trasportos. Sos istudiantes de sa provìntzia de Nùgoro però, a s'ala issoro, tenent fintzas su sustegnu de sos genitores e de sos amministradores pùblicos.

13/10/16

Tempus malu, cras sunt prevìdidas temporadas e gràndine

de Lisandru Beccu


Su servìtziu meteorològicu regionale at annuntziadu chi in sas oras imbenientes, in Sardigna, b'at a àere unu peoramentu de sas cunditziones climàticas. At a pròere pagu prus o mancu in totu su territòriu de s'ìsula e sos fenòmenos ant a tènnere caràtere de temporada cun lampos, gràndine e bentu, a bias fintzas forte. Ant a èssere interessados mescamente sos setores de sa Sardigna setentrionale e de sa Sardigna de mesu. Petzi a banda de note su tempus at a megiorare.

Semplificatzione, su Consìgiu regionale narat chi emmo. Rivolutzione feminile in su limbàgiu amministrativu

de Màuru Piredda

Deretos Ansa. Url imàgine

Su Consìgiu regionale sardu at aprovadu su progetu de lege presentadu dae sa Giunta in contu de semplificatzione e amministratzione pùblica. Su provedimentu «introduit - est su chi leghimus in su comunicadu ufitziale de sa Regione - unu sistema de programmatzione de sas atividades de semplificatzione; indivìduat istrumentos pro megiorare sa calidade de sa regulamentatzione; istabilit normas subra de su protzedimentu amministrativu pro nde ridùere sos tempos; istituit su Suape, isportellu ùnicu pro sas atividades produtivas e pro s'edilìtzia; introduit unas cantas mesuras pro semplificare protzeduras amministrativas de setore». Sa punna diat dèvere èssere sa de nch'eliminare prus de 300 provedimentos emanados intre su 1949 e su 1969 e sa de aunire sas cumpetèntzias, finas a oe partzidas, intre sos isportellos Suap e Sue. Novidades finamentas in su limbàgiu amministrativu: ruolos e professiones ant a dèvere cumbinare cun su gènere de sa persone, siat issu òmine o fèmina. Duncas amus a àere sa sìndiga, s'assessora, sa presidente e gasi sighende. Una manera de nche barigare una nomencladura androtzèntrica chi no est petzi de màdrighe linguìstica ma finamentas, e mescamente, culturale-maschilista. Abarrat su problema de sos plurales ca bastat un'òmine in un'assemblea ipotètica de sìndigos tinta a rosa pro chi non siat un'assemblea de sìndigas. E abarrat su problema de unu Consìgiu belle monosessuadu.

12/10/16

Salah Abdeslam abarrat sena avocados

de Lisandru Beccu


S'ùnicu atentadore chi est subravìvidu a sos atentados de Parigi, in su mese de santandria de su 2015, at a abarrare sena defensores legales. L'ant annuntziadu sos avocados suos in un'intervista a s'emitente Bfmtv.

«Nois ischimus e nde semus cumbintos, ca nos l'at naradu, chi no at a faeddare e at a ricùrrere a su deretu de abarrare a sa muda. Ite cherides chi fatzamus? L'aìamus giai naradu dae sa prima die chi si s'assìstidu nostru no aeret faeddadu nois no lu diamus àere defensadu prus». Custas fiant sas paràulas de Sven Mary e de Frank Bertos, sos legales de Salah Abdeslam.

S'imputadu frantzesu est acusadu de àere fatu parte de s'iscuadra de assàchiu chi ochieit 130 persones, in Parigi, sa note de su 13 de santandria. Dae su 27 de abrile nch'est inserradu in una presone a sud de sa capitale frantzesa, in isolamentu, e est vìdeo-bardiadu 24 oras subra de 24.

10/10/16

Haiti: cròmpidos a 1.000 sos mortos

de Lisandru Beccu

Deretos Jethro J. Sérémé/American Red Cross/IFRC. Url imàgine


S'uraganu chi at bisestradu s'ìsula de Haiti at cajonadu prus de 1.000 mortos. Est custu su bilantzu provisòriu a bator dies dae sa disaura. Su National weather service americanu at naradu chi diat pòdere èssere istada sa temporada prus grae de sos ùrtimos 118 annos.

07/10/16

Autodeterminatzione feminile, su passu a dae in segus de su guvernu polacu

de Lisandru Beccu

Deretos The Guardian. Url imàgine

Eris sos legisladores polacos nch'ant ritiradu su progetu de lege pro s'introdutzione de su dennegu de istrumìngiu. A sa lestra, su parlamentu s'est àpidu inghiriadu dae sas protestas e dae sas manifestatziones de pratza e sa proposta non nch'at coladu su votu.

06/10/16

Arriscu idro-geològicu pro temporadas

de Lisandru Beccu

Incarca subra de s'imàgine pro l'ismanniare

S'ente regionale de amparu tzivile at comunicadu chi custa note su nord de s'ìsula at a èssere interessadu dae una perturbatzione chi at a tènnere fintzas caràtere de temporada. S'avisu est vàlidu dae mesudie de oe finas a sas ses de cras mangianu in sas àreas rapresentadas dae su colore grogu.

05/10/16

A cada maistru

de Mamàliu Pibesa


«Oe, mancari sa propaganda siat pagu, est una die nòdida. 
Sa die mundiale de totu su corpus insinnante. Cun su chi sunt colende·nche in Sardigna, sos maistros de cada casta, b'at a beru pagu ite festare. Non bides àteru chi non concas murras e murros longos, isetende impreu. Caras grogas, ogros sena lughe e lavras arbas sena boghe. Fundos inferchidos a pua galana, ma peruna frùtora de tastare.
Sos augùrios de sa gazeta a totus sos chi sunt galu bisende mègius sorte. 
Pro pòdere perpetuare sa connoschèntzia. Parabenes a sos chi nch'ant cumpridu sa carriera issoro lassende trata galana. E a sos pensionados chi como, imbetzes de pasare, nche sunt pesende àtera famìlia: sa de sos fìgios - e a bias finas nebodes - disabudos.
Augùrios istrintos a totus e chi su tempus venidore, in pare cun sa sabiesa polìtica chi oe a dolu mannu nch'est bandidende, potzat agatare mèdiu rennoende s'ispera.
A tempus prus».

04/10/16

Nobel 2016 pro sa meighina a Yoshinori Ohsumi

de Lisandru Beccu

Deretos AP. Url imàgine

Est giaponesu su de 106 prèmios Nobel pro sa meighina. L'at annuntziadu su segretàriu de su comitadu mèigu Thomas Perlmann in su Karolinska Institutet de Istocolma. Su reconnoschimentu est andadu a Yoshinori Ohsumi, professore de 71 annos in su Tokyo Institute of Tecnology.

At retzidu su prèmiu gràtzias a sas chircas suas subra su mecanismu de retziclu de sas tzèllulas, faina chi est a sa base de totu sos èsseres viventes e chi si narat àuto-fagia. Est una funtzione chi permitit a sas tzèllulas de si nche liberare de totu sas sustàntzias de iscartu, imbiende·nche·las a unu repartu dislindadu chi las elìminat: su lisosoma.
S'ipòtesi de s'esistèntzia de custu mecanismu fiat ipotizada giai in sos annos '60, ma sas chircas de s'istudiosu Ohsumi, in sos annos '90, ant definidu mègius su protzessu.

02/10/16

Casteddu-Crotone 2-1 | Sa Crònaca

de Lisandru Beccu



A su Casteddu li bisòngiant sos puntos pro si sarvare cantu prima e sas iscuadras giustas pro los otènnere sunt sas aversàrias diretas chi tenent su matessi obietivu de abarrare in Sèrie A. Sa partida cun su Crotone at donadu àteros tres puntos a sos sardos permitende·lis de nche cròmpere a deghe in classìfica. A pustis de sete giorronadas rapresentant unu resurtadu discretu.