 |
| In primu pranu, caratza anestètica - Deretos lìberos |
Su 1842, in die de oe, su dutore e potecàriu americanu Crawford Long, impreende s'ètere, una creze de sustàntzia cun facultades narcòticas, praticheit sa prima anestesia generale a un'òmine chi deviat operare pro nche li catzare unu tumore. Connota in chìmica comente ètere dietìlicu, cun fòrmula CH3-CH2-O-CH2-CH3, sa sustàntzia si presentat a temperadura de ambiente comente lìcuida, ma sutaponende·la a una temperadura de unas cantas tacas prus arta, si fùrriat a gas. Gas chi, una bia respiradu, cajonat su dismaju de totu sa carena arressende cada sensibilidade a livellu nervosu, ma lassende ativu su coro, sa tzirculatzione e duncas su cherbeddu. Sa punna fiat a ingendrare una cunditzione in ue si nche perderet sa cussèntzia, ma chi permiteret de menguare o arressare unas cantas funtziones vegetativas. Sa cherta, in fines, fiat a impedire su dolore in su malàidu, pro lu pòdere operare sena li cajonare suferèntzia e duncas movimentos rebestos de auto-defensa chi diant àere tropelladu su traballu de su chirurgu. Oe sos fàrmacos anestèticos sunt de natura bàrgia e duas sunt sas maneras de praticare s'anestesia: inietiva e inalatòria. Sa prima inietende deretu sa sustàntzia a intro de sas venas e sa segunda cun una genia de caratza dae ue essit, in forma gassosa, su fàrmacu. Elementu, s'anestesia, chi non si podet istransire pro cale si siat tipu de interventu chirùrgicu, dae su prus curtzu in tèrmines de tempus a sos prus longos e complicados, chi durant a bias prus de deghe o dòighi oras.
