23/02/16

Limba italiana. Canguru: animale o metàfora polìtica?

de Maurìtziu Sale
Incarca subra de s'imàgine pro l'ismanniare

Su canguru est un'animale curiosu chi, imbetzes de caminare, isghelat a brincos. Presente su prus in Austràlia, pertenet a sa famìlia de sos macropòdides (sos peimannos), in s'òrdine de sos marsupiales (dae marsùpiu, una genia de bussa chi tenent a banda de dae in antis, in bentre, in ue pro una trata acasàgiant sos minoreddos issoro in pessu nàschidos fintzas a cando non si nch’istitant).


Oe in die si nd'allegat a s'ispissu. In internet, in cada giornale e in cada trasmissione televisiva nde chistionant fintzas a nos triulare sas cordeddas de s'istòmagu. Ma non sunt alleghende de sa bestiedda curiosa mentovada in subra. Nono. Sunt chistionende de un'àteru canguru chi naschet, bivet e morit in intro de sa polìtica ebbia, nessi dae su 1911.


A dolu mannu, est unu faeddu ricurrente e infadosu in sas crònacas de oe. Ma ite est? Est una prassi parlamentare in ue - semper istende a su chi narant sos giornales - si podent collire a pare totu sos emendamentos chi sunt simigiantes o anàlogos pro los fàghere annullare (o aprovare) totus in pare. In unu momentu ebbia. Pro aorrare tempus. E pro pòdere duncas isboligare s'iter de una lege e andare prus a sa lestra, comente narat s'artìculu 85 in su regulamentu de sa Càmera de sos deputados. 


Sa metàfora de su canguru  però, nessi in italianu, est pagu serente: est un'animale chi isghelat a brincos eja, ma no est naradu chi nche crompat a su logu prus in presse. Si podet acrarire sa figura retòrica si chircamus a minudu dae ue protzedet e duncas si torramus a s'orìgine sua chi no est italiana, ma inglesa.


«Kangaroo closure» si narat e est una prassi nàschida e crèschida in su parlamentu britànnicu a printzìpios de su sèculu coladu. Non tenet su matessi sentidu chi li dant in italianu: inditat imbetzes sas suspensiones de sa dibata parlamentare pro nche colare a su votu (closure) otènnida escluende·nche unos cantos emendamentos, chi duncas nche resurtant brincados. Custu su sentidu originale, in antis de su passàgiu in su chilivru italianu. Limba chi, non petzi nche furat sos faeddos angenos, istràngios, ma lis donat aterunu sentidu chi - pro sòlitu - non b'intrat nudda cun s'originale. 


Assugetamentu linguìsticu in pare cun cherta de originalidade, ma sena vàllia peruna e a palas angenas. Ma s’ingegneria lessicale no acabbat inoghe. Sos neologistas prus atrividos nche sunt cròmpidos fintzas a li derivare agetivos: «cangurabile» «cangurato», su verbu«cangurare» e su sustantivu «cangurazione». In prus de «mini-canguro» e de «super-canguro», a ghennàrgiu de su 2016, cun su ddl Cirinnà in contu de uniones tziviles.


Pro crònaca est giustu e doverosu a mentovare chi, s'ùnicu riferimentu italianu in ue s'impreat forsis cun su sentidu curretu, semper in polìtica, est in sa Gazeta ufitziale de su 12 de Abrile de su 1911. In sa setzione Telegrammi (Agenzia Stefani), a coa de su documentu, agatamus su mentovu.


«[...] Prima di riprendere la discussione degli articoli del Parliament
bill il primo ministro Asquith, ottiene, come ieri, la sospensione
del regolamento[…]. Questa necessità sembra ineluttabile 
se si considera che, malgrado il cosiddetto salto del canguro di ieri, 
salto che fece passare sotto silenzio circa 80 emendamenti […].»