28/11/15

Turchia. Su pòpulu est cun sos giornalistas impresonados dae Erdogan

de Maurìtziu Sale

Deretos,cumhuryet.com.tr URL imàgine

Turchia e Imprenta. Unu binòmiu trùbulu. Una coja impossìbile. Ma sa Turchia non prendet mancu cun sa Libertade, nen cun sa cherta de Veridade. Sa Turchia, una repùblica sui generis. Sa Turchia, paisu modernu in chirca de raportos polìticos, diplomàticos e cummertziales cun totu su mundu, ma - pro su chi pertocat s'imprenta e s'informatzione - est galu una perca iscurigosa. Un'ospile fundudu e imbeladu in ue sas informatziones las difundet chie cumandat a pustis de las àere ammasedadas. O unfradas e isunfradas cunforma a s'interessu. Càpitat pagu prus o mancu in totue chi sas noas las maniget su poderiu. S'ischit chi cada guvernu, in cada paisu, mannu o minore, chirchet de mantènnere suta controllu sos mèdios de informatzione. Su podere non cheret crìticas, ca non cheret pèrdere su cunsensu. In Turchia custa trassa est però prus atzentada. Mescamente in sos ùrtimos 5-6 annos a pustis de sas eletziones de su 2011, cando su AKP at fatu su prenu de sos votos. Dae tando sa pressione contra a sos giornalistas est crèschida che tumore malinnu.

«Non ti morint, forsis non ti nche chistint mancu a galera, ma ti ponent una pressione gasi manna, finas a ti nche custrìnghere a s'àuto-tzensura». Sunt faeddos de Bülent Mumay, giornalista de su cuotidianu (liberista e secularista nda) Hürriyet, in un'intervista chi at tentu in Bucarest, su 6 de santandria de ocannu. In ocasione de su Forum pro s'imprenta de su sud-est europeu. Dae tando sa pressione est crèschida sena mesura. Su controllu est fitianu e islacanadu. Finas a nche cròmpere a sa summa. Finas a s'arrestu de Can Dundar ed Erdem Gül, càlamos de su cuotidianu (de opositzione nda) Cumhuriyet. E oe sa manifestatzione pro nche los illiberare. E pro nch'illiberare - sena perunu polìtotu - sa libertade. Sa libertade de imprenta, de informatzione e de veridade. Libertade chi cada paisu tzivile meresset e chi cada guvernu diat dèvere garantire. 


Ma andemus passu cun passu:

•Eris, 27 de santandria, sa procura de Istambul at dispostu s'arrestu pro Can Dündar e pro Erdem Gül. In s’òrdine su diretore e su caburedatore su cuotidianu Cumhuriyet. Sas acusas sunt graes. Apartenèntzia a un'organizatzione terrorìstica e ispionagiu – si leghet in su documentu de arrestu. In prus de èssere acusados pro nch'àere cuadu, posca de los àere publicados, unos cantos documentos guvernativos segretos. 


•Sa denùntzia movet dae su presidente Erdoğan in pessone chi los teniat ambos suta su mirinu. E sa firma, subra de su mandadu de arrestu, est sa sua. «A sa segura - si leghet in sas pàginas de oe de Cumhuriyet - ca non nch'aiat galu ismaltidu s'inchiesta, ghiada dae Dündar e cunduida dae Gül, chi pertocaiat su trasportu de armas conca a sa Sìria. Armas e armamentos chi nche fiant in intro a unos cantos camios de sos servìtzios segretos e chi posca sunt intradas in manos de sos ribelles turcomannos».



•Sa noa la publicheint in su Cumhuriyet, sa die de sa vigìlia de sas ùrtimas eletziones. Su 7 de su mese de làmpadas in pessu coladu. Inchietende non pagu su presidente chi tando minetzeit, dae su canale TRT 1, sa prima televisione turca, sos duos giornalistas.«Ant a pagare unu preju caru» decrareit in pùblicu.



•Oe su pòpulu s'est mòvidu rechedende cun fortza sa liberatzione. Pòpulu chi in Turchia est ligadu a funes contràrias cun sos mèdios sotziales. Bastet a pensare chi nche bàrigant s'Ìndia in contu de impreu de internet e de mèdios sotziales. Nointames siant unas bìndighi bortas de mancu, comente nùmeru de abitantes ( 75milliones contra a 1.252 milliones nda). Duncas su pòpulu cheret s'informatzione. Est ossessionadu dae sas noas chi si retzint cun su tràmite de sa Rete, ma a su matessi tempus, cheret sa veridade. «Unu presidente - aboghinant sos manifestantes, dae sas pàginas in lìnia de Cumhuriyet - non tenet su deretu de nche serrare in galera duos giornalistas de gabbale comente a Dündar e a Gül. Duos maistros de s'imprenta chi ant dadu totu sa vida issoro pro s'informatzione e chi como, semper pro issa, nche sunt perdende pro semper sa libertade».

A dae chi s’arriscu est s'ergàstolu.